Τι είναι οι ΟΔΚ;
Οι ΟΔΚ είναι μη διηθητικοί επιθηλιακοί όγκοι της ωοθήκης με καλύτερη πρόγνωση από τον επιθηλιακό καρκίνο της ωοθήκης αλλά με δυνητικά χειρότερη πρόγνωση από τους καλοήθεις όγκους της ωοθήκης. Αποτελούν το 15% όλων των επιθηλιακών όγκων των ωοθηκών που με τη σειρά τους είναι οι συχνότεροι όγκοι. Εμφανίζονται συνήθως σε ηλικία περίπου 10 έτη νωρίτερα από την εμφάνιση του επιθηλιακού καρκίνου. Διακρίνονται στους συχνότερους ορώδεις και τους βλεννώδεις ΟΔΚ που μιμούνται συχνά μεταστάσεις από συνυπάρχοντα καρκίνο στο έντερο ή στην σκωλικοειδή απόφυση.
Πώς εκδηλώνονται;
Διαγιγνώσκονται συνήθως σε αρχικά στάδια και τα συχνότερα συμπτώματα που προκαλούν είναι ο πόνος στην κοιλιά και τα φουσκώματα. Περίπου 25% των γυναικών δεν εμφανίζουν συμπτώματα και ανακαλύπτονται τυχαία στη γυναικολογική εξέταση, γι’ αυτό και ανιχνεύονται συνήθως μόνο όταν η γυναίκα επισκέπτεται το γυναικολόγο σε ετήσια βάση.
Μπορούμε να διαγνώσουμε την ΟΔΚ πριν την επέμβαση;
Όπως και σε κάθε όγκο ωοθήκης που διαγιγνώσκεται τυχαία, ο προεγχειρητικός αιματολογικός και ακτινολογικός έλεγχος δεν μπορεί με ακρίβεια να καθορίσει αν ο όγκος αυτός είναι καλοήθης, ΟΔΚ ή καρκίνος. Γι’ αυτό οι ΟΔΚ συχνά διαγιγνώσκονται πριν την επέμβαση ως καλοήθεις όγκοι ή καρκίνος. Η οριστική διάγνωση της νόσου γίνεται μόνο με την εξαίρεση και την ιστολογική βιοψία του όγκου. Κατά την εγχείρηση, η σταδιοποίηση, δηλαδή η ακριβής επέκταση της νόσου που επιβεβαιώνεται με την κλινική εκτίμηση που έχει ο γυναικολόγος ογκολόγος και τις βιοψίες που λαμβάνει, έχει πρωτεύουσα σημασία για την πρόγνωση και τη θεραπεία που θα ακολουθήσει η ασθενής μετά την επέμβαση. Αν δεν γίνει πλήρης σταδιοποίηση κατά την εγχείρηση από τον ειδικό γυναικολόγο ογκολόγο, είναι πολύ πιθανόν να ζητηθεί επανεγχείρηση προς ολοκλήρωση της επέμβασης.
Ακόμα και η διεγχειρητική (ταχεία) βιοψία που μας βοηθά να διαγνώσουμε τον τύπο του όγκου και το πλάνο της επέμβασης που θα πραγματοποιήσουμε, δεν έχει την ίδια ακρίβεια στους ΟΔΚ, ιδίως αν είναι μεγάλοι και βλεννώδεις, και εξαρτάται από την εμπειρία του παθολογοανατόμου που θα εξετάσει τη βιοψία κατά τη διάρκεια της επέμβασης . Αν η τελική απάντηση των βιοψιών που θα πάρουμε 10-15 ημέρες μετά την εγχείρηση αναδείξει την παρουσία καρκίνου και όχι ενός ΟΔΚ που νομίζαμε κατά την επέμβαση ότι η ασθενής είχε βάσει της ταχείας βιοψίας, είναι πιθανόν να χρειαστεί επανεγχείρηση για πλήρη σταδιοποίηση καρκίνου, ιδίως αν αυτή μπορεί να αλλάξει τη θεραπεία που θα ακολουθήσει την επέμβαση.
Τι πρέπει να κάνω αν υπάρχει υποψία παρουσίας ΟΔΚ ή καρκίνου;
Μια μελέτη έδειξε ότι μόνο το 12% των ΟΔΚ σταδιοποιήθηκαν επαρκώς κατά την αρχική επέμβαση και μόνο η παρουσία γυναικολόγου ογκολόγου φάνηκε να βελτιώνει την πρόγνωση της ασθενούς.
Σε μια άλλη μελέτη αρχικών σταδίων του ΟΔΚ, όλες οι υποτροπές εμφανίστηκαν στις ασθενείς που δεν είχαν σταδιοποιηθεί επαρκώς. Πολλές, αν όχι όλες, από αυτές τις ασθενείς είχαν προχωρημένα στάδια της νόσου, που δεν διαγνώσθηκαν κατά την αρχική επέμβαση, και έτσι δεν υποβλήθηκαν στη σωστή εγχείρηση και την κατάλληλη μετεγχειρητική θεραπεία ώστε να μην επανεμφανίσουν τη νόσο.
Αν, λοιπόν, υπάρχει η υποψία πριν την επέμβαση ότι ο όγκος μπορεί να είναι ΟΔΚ ή καρκίνος, η ασθενής πρέπει να επισκεφθεί ένα Γυναικολόγο Ογκολόγο που είναι εξιδεικευμένος στη διαχείριση του γυναικολογικού καρκίνου.
Τι σημαίνει «επαρκής σταδιοποίηση» της νόσου;
Η επαρκής σταδιοποίηση μπορεί να γίνει και με λαπαροσκόπηση ή ρομποτική και περιλαμβάνει׃
- Την συλλογή του περιτοναΪκού υγρού για κυτταρολογική εξέταση
- Την αφαίρεση του όγκου μεμονωμένα ή μαζί με την σύστοιχο ωοθήκη καταβάλλοντας προσπάθεια να μην ανοιχτεί ο όγκος. Η αφαίρεση μόνο του όγκου έχει μεγαλύτερο κίνδυνο υποτροπής στην σύστοιχο ωοθήκη.
- Ο όγκος αποστέλλεται για διεγχειρητική βιοψία. Το αποτέλεσμα αναμένεται κατά την επέμβαση ώστε να καθορισθεί η έκταση της επέμβασης.
- Σε περίπτωση ΟΔΚ, εκτελείται αφαίρεση της μήτρας και των δυο εξαρτημάτων (σαλπίγγων και ωοθηκών)
- Την πλήρη αφαίρεση του επιπλόου
- Τη λήψη βιοψιών από τις επιφάνειες τοιχωμάτων και πυελικών οργάνων.
- Τη σκωληκοειδεκτομή, αν ο τύπος του ΟΔΚ είναι βλεννώδης.
- Η αφαίρεση των λεμφαδένων δεν είναι αναγκαία κατά την σταδιοποίηση των ΟΔΚ, αρκεί και η τελική απάντηση των βιοψιών που θα πάρουμε μετά την εγχείρηση να συμφωνεί με την ταχεία βιοψία και να μην διαγνωσθεί ο όγκος ως καρκίνος ωοθηκών, καθώς η σταδιοποίηση των αρχικών σταδίων του καρκίνου περιλαμβάνει, εκτός των ανωτέρω, και πλήρη αφαίρεση των πυελικών και παραορτικών λεμφαδένων.
Πως αντιμετωπίζεται η νεαρή γυναίκα < 45 ετών που επιθυμεί να διατηρήσει την αναπαραγωγική της ικανότητα;
Αρκετά συχνά οι ΟΔΚ διαγιγνώσκονται σε γυναίκες < 40 ετών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διατήρηση της μήτρας και της άλλης σάλπιγγας και ωοθήκης, όταν ο όγκος εντοπίζεται μόνο στην μια ωοθήκη, ή τμήματος της μιας ωοθήκης όταν ο όγκος εντοπίζεται και στις δύο ωοθήκες, είναι αποδεκτές, εφ’ όσον δεν πάσχουν και η υπόλοιπη σταδιοποίηση είναι επαρκής. Ανάλογα με τα αποτελέσματα των τελικών βιοψιών, οι τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι αποδεκτές μετεγχειρητικά.
Υπάρχει πιθανότητα υποτροπής στο μέλλον;
Το 60% των γυναικών με ΟΔΚ διαγιγνώσκονται στο αρχικό στάδιο της νόσου και έχουν εξαιρετικά καλή επιβίωση. Έχουν, όμως, και ένα κίνδυνο υποτροπής του όγκου, ιδίως αν παραμείνει η άλλη ωοθήκη. Περίπου 15-20 στις 100 γυναίκες θα επανεμφανίσουν τη νόσο, παρά την επαρκή σταδιοποίηση που θα γίνει κατά την αρχική επέμβαση, ενώ οι όγκοι που θα επανεμφανιστούν θα είναι συχνότερα και πάλι ΟΔΚ και δεν θα χρειάζεται να υποβλη-θούν σε χημειοθεραπεία. Ως εκ τούτου, η παρακολούθηση της γυναίκας θα είναι πολύ συχνή και μακροχρόνια.
Σε πιο προχωρημένα στάδια, η πρόγνωση και η υποτροπή εξαρτώνται από την ηλικία της γυναίκας και την παρουσία διηθητικών εμφυτεύσεων στην υπόλοιπη κοιλιά, δηλαδή καρκινικών μεταστάσεων επί των οργάνων και των κοιλιακών τοιχωμάτων. Όταν υπάρχουν τέτοιες εμφυτεύσεις, ο όγκος θεωρείται πλέον καρκίνος χαμηλής δυναμικότητας, η υποτροπή είναι πολύ μεγαλύτερη, η πρόγνωση χειρότερη και η μετεγχειρητική χημειοθε-ραπεία απαραίτητη, αν και περιορισμένης αποτελεσματικότητας.
Αντίθετα, η παρουσία μη διηθητικών εμφυτεύσεων, δηλ. πολύ επιφανειακών μη καρκι-νικών βλαβών στην κοιλιά εμφανίζει ένα κίνδυνο υποτρόπής περίπου 20% . Ευτυχώς, όμως, οι περισσότερες υποτροπές στις περιπτώσεις αυτές είναι πάλι ΟΔΚ και σπανιότερα καρκίνοι, γι’ αυτό και η πρόγνωση παραμένει πολύ καλή και η περαιτέρω συντηρητική αντιμετώπιση εφικτή στις νέες γυναίκες ενώ δεν χρειάζονται χημειοθεραπεία, όπως και στα αρχικά στάδια.
Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η πλήρης σταδιοποίηση από τον ειδικό καθορίζει όχι μόνο την πρόγνωση αλλά και την επιτυχία της εγχείρησης, τη χορήγηση χημειοθεραπείας και την παρακολούθηση της γυναίκας.